Karl Clauss Dietel – over design en ware duurzaamheid

Prof. Karl Clauss Dietel, 1934–2022
Prof. Karl Clauss Dietel, 1934–2022

Karl Clauss Dietel was een bekende Duitse industrieel ontwerper die bekend stond om zijn unieke samenspel van vorm, functie en duurzaamheid. Hij werd in 1934 geboren in Reinholdshain bij Chemnitz en was van grote invloed op het Duitse design. Zijn werk omvatte een breed scala aan producten, waaronder meubilair, verlichting en huishoudapparaten. Typisch voor Dietel was zijn holistische benadering van design, die esthetische elegantie paarde aan praktische functionaliteit.

Zijn focus op duurzaamheid was bijzonder opmerkelijk: hij gaf de voorkeur aan recycleerbare materialen, stimuleerde de levensduur van zijn producten en pleitte voor milieuvriendelijke productieprocessen. Als professor aan de Hogeschool voor Toegepaste Wetenschappen Leipzig beïnvloedde hij talrijke jonge ontwerpers en drukte hij met zijn duurzaamheidsprincipes een blijvende stempel op het designlandschap. Het unieke van Dietel lag niet alleen in zijn esthetische vernieuwing, maar ook in zijn sterke betrokkenheid bij ecologische verantwoordelijkheid en sociaal bewustzijn, wat zijn werk tot op vandaag nog steeds typeert.

Zowel in de DDR-tijd als na de hereniging van Duitsland werkte Dietel lange tijd als freelance ontwerper. Dat was niet altijd makkelijk, want in zijn vakgebied werden freelancers vaak uit grotere projecten verdrongen. Veel van zijn methodes waren baanbrekend en hun tijd ver vooruit.

„Ik heb altijd geprobeerd dingen te doen die een alternatief bieden binnen de grenzen van het maakbare."
– Karl Clauss Dietel, 2020

Veel van zijn ontwerpen, zoals de Wartburg 353 of vervolgmodellen van de Trabant, zijn nooit gerealiseerd. Zijn ontwerp en de bijbehorende filosofie werden echter goed ontvangen en inspireerden de creatieve geesten van zijn tijd.

Schrijfmachine Erika

Dietel ontwierp legendarische schrijfmachines. Van het model ERIKA 50/60 werden meer dan 500.000 exemplaren vervaardigd, van de ERIKA 110/120 rond de 80.000.

Simson S 51

Terecht een nostalgisch cultobject: de Simson S 50/S 51-serie werd aanbeden, aangepast en in topconditie gehouden tot jaren na de productiestop in 1989. Met meer dan 1,6 miljoen geproduceerde exemplaren is het de meest gebouwde bromfiets in Duitsland.

Heliradio RS 2 F

Dietel ontwikkelde verschillende productseries voor de DDR-fabrikant Heliradio - met een onmiskenbare signatuur. Geometrisch, minimalistisch en zo goed als onverwoestbaar.

Over het “open principe” en de vijf grote L’s

Zelfs in een tijd waarin duurzaamheid nog niet zo belangrijk was als tegenwoordig, erkende Dietel het belang van ontwerpkeuzes voor het milieu en toekomstige generaties. Hij begreep dat de keuze van materialen en productieprocessen een directe invloed konden hebben op het milieu. Dietel pleitte voor het gebruik van recycleerbare materialen en benadrukte het belang van duurzame producten die gemakkelijk te repareren zijn. Deze principes, die hij destijds al verankerde in de ontwerpfase van zijn producten, zijn vandaag van het grootste belang nu we steeds meer te maken krijgen met de uitdagingen van klimaatverandering en grondstoffenschaarste. Dietels inzichten in het belang van duurzaamheid in design zijn daarom vandaag relevanter dan ooit en dienen als inspiratie voor ontwerpers en ondernemers die milieuvriendelijker en duurzamer tewerk willen gaan.

In het begin van de jaren 1980 publiceerde Dietel zijn productfilosofie getiteld "De vijf grote L's", waarin het “open principe” tegelijk met vragen over duurzaamheid en gebruik waren opgenomen. Dietel geloofde rotsvast in de duurzaamheid van de dingen die we produceren:

"Menselijke dingen gaan langer mee dan een mensenleven. Dingen moeten niet ontworpen worden voor de waan van de dag om dan snel weggegooid te worden, maar voor langdurig gebruik. Een gebruikspatina op producten moet kunnen gelden als esthetisch pluspunt juist omdat het object gebruikt is. Morele slijtage moet niet voor maar na het einde van het gebruik komen. Vroeger maakte en bouwde men dingen die door minstens drie generaties werden gebruikt. Tegenwoordig gooit één generatie dingen vaak meer dan drie keer weg. Dit principe vergt slechts een verandering van houding. Het vereist een “open ontwerpprincipe'."

"Dankzij het ”open principe” kunnen gebruikers hun product aanpassen zonder het weg te gooien."
– Karl Clauss Dietel, 2020

Al in 1969 ontwikkelde hij zijn filosofie van het "open principe".  Volgens dit principe moet een ontwerp zo worden gemaakt dat het geschikt is voor onderhoud, reparatie en, indien nodig, het vervangen van afzonderlijke elementen als de technologische vooruitgang dit vereist. Het resultaat hiervan is te zien bij de S 50 bromfiets van fabrikant Simson Suhl. Gebaseerd op het basisontwerp van Clauss Dietel en Lutz Rudolph uit 1967 werden er tot het einde van de DDR-tijd ongeveer 15 generaties bromfietsen ontwikkeld. De elementen van het modulaire ontwerp waren grotendeels aanpasbaar en konden worden hergebruikt, zelfs als de techniek werd gemoderniseerd. Deze flexibiliteit maakte ook aangepaste varianten mogelijk. In combinatie met tijdloze vormen resulteerde dit in duurzame en milieuvriendelijke objecten.

Stereo receiver rk5sensit en de omnidirectionele luidspreker LK20 van HELIRADIO
Stereo receiver rk5sensit en de omnidirectionele luidspreker LK20 van HELIRADIO

Dietels 5 grote Ls:

  • Langlebig (lange levensduur)
  • Leicht (eenvoudig)
  • Lütt (klein)
  • Lebensfreundlich (gebruiksvriendelijk)
  • Leise (geruisloos)

Met de opbrengst van de European Duckrace willen we het werk van Karl Clauss Dietel huldigen

Met de Duck Race willen we niet alleen onze bijdrage aan de uitstraling als Culturele Hoofdstad van Europa benadrukken - we willen ook een bijzondere persoon huldigen. Daarom willen we met de opbrengst een blijvende herinnering creëren. Er zijn al veel ideeën geopperd, maar de gezamenlijke beslissing komt er na het evenement.